Το νομοσχέδιο προβλέπει σημαντικές τροποποιήσεις στον Νόμο 5006/2022 όπως η ενίσχυση των προγραμμάτων κοινωνικής κατοικίας μέσω της έννοιας της «κοινωνικής αντιπαροχής», η οποία αφορά συμβάσεις μεταξύ του κράτους ή των ΟΤΑ και ιδιωτών αναδόχων για την αξιοποίηση δημόσιας ακίνητης περιουσίας, με στόχο την ανέγερση ή ανακαίνιση κατοικιών κοινωνικού χαρακτήρα.
Σύμφωνα με αυτό, ο ιδιώτης ανάδοχος αναλαμβάνει την κατασκευή των έργων με δικά του έξοδα και ευθύνη, και σε αντάλλαγμα μπορεί να λάβει είτε μέρος των ιδιοκτησιών είτε οικονομικό αντίτιμο από πώληση ή μίσθωση, ή ακόμα και το δικαίωμα προσωρινής εκμετάλλευσης του ακινήτου. Η αναθέτουσα αρχή διατηρεί την ευχέρεια να του αναθέσει και τη διαχείριση των ακινήτων αυτών. Σε περίπτωση που η σύμβαση αφορά υφιστάμενο κτίριο, μπορεί να περιλαμβάνει αλλαγή χρήσης, κατεδάφιση ή προσθήκες. Όλες οι μεταβιβάσεις εμπράγματων δικαιωμάτων πραγματοποιούνται μέσω συμβολαιογραφικής πράξης και καταχωρίζονται στο Κτηματολόγιο χωρίς έξοδα. Μετά την ολοκλήρωση της περιόδου διαχείρισης, το ακίνητο επιστρέφει στο Δημόσιο, ανεξαρτήτως του αν υπάρχουν ενεργές μισθώσεις.
Για τις κοινωνικές κατοικίες, οι δικαιούχοι μισθωτές επιλέγονται από τον Οργανισμό Προνοιακών Επιδομάτων Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΟΠΕΚΑ) βάσει αυστηρών κοινωνικών κριτηρίων, όπως το εισόδημα, η οικογενειακή και περιουσιακή κατάσταση και η ηλικία των τέκνων. Οι μισθώσεις που καταβάλλουν οι δικαιούχοι είναι σημαντικά χαμηλότερες από τις τιμές της αγοράς, εξασφαλίζοντας έτσι τη δυνατότητα στέγασης για ευπαθείς κοινωνικές ομάδες.
Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι στις νέες κατοικίες που δημιουργούνται ή ανακαινίζονται, θα είναι δυνατή η σύναψη συμβάσεων μίσθωσης με δικαίωμα προαίρεσης για την αγορά τους (rent-to-own), υπό την προϋπόθεση ότι θα περάσουν τουλάχιστον 10 χρόνια από τη σύναψη της αρχικής σύμβασης. Στην περίπτωση αυτή, η σύμβαση μίσθωσης θα έχει τον τύπο συμβολαιογραφικού εγγράφου και το δικαίωμα προαίρεσης θα ισχύει μόνο μετά την καταχώριση της σύμβασης στο Κτηματολόγιο χωρίς επιπλέον έξοδα.
Κατά την εκπόνηση της οικονομοτεχνικής μελέτης που συνοδεύει τη διαδικασία της κοινωνικής αντιπαροχής, καθορίζεται η βέλτιστη αξιοποίηση του ακινήτου, το ποσοστό κοινωνικής κατοικίας που θα περιλαμβάνει το έργο, καθώς και η μέγιστη διάρκεια της περιόδου διαχείρισης. Ορίζεται επίσης ότι το ποσοστό των ιδιοκτησιών που θα παραμείνουν στην κυριότητα του Δημοσίου ή του οικείου ΟΤΑ για εκμίσθωση δεν μπορεί να είναι μικρότερο από το 30%.
Επιπλέον, το Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας αποκτά την αποκλειστική διαχείριση ακινήτων του Δημοσίου για την αξιοποίησή τους μέσω κοινωνικής αντιπαροχής, χωρίς την ανάγκη αντάλλαγματος ή άλλων γραφειοκρατικών διαδικασιών. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα ακίνητα αυτά μεταβιβάζονται απευθείας στο Δημόσιο, με την καταχώριση της απόφασης στο Κτηματολόγιο χωρίς τη χρέωση τελών ή δικαιωμάτων. Εξίσου, οι ΟΤΑ μπορούν να αξιοποιούν δικά τους ακίνητα με την ίδια διαδικασία, κατόπιν έγκρισης του Υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής.
Στο νομοσχέδιο περιλαμβάνονται επίσης διατάξεις για την ενίσχυση των οικογενειών με τρία παιδιά και για την υποστήριξη των ατόμων με αναπηρία, με σκοπό την προώθηση της κοινωνικής ένταξης και την ενίσχυση της αυτονομίας τους.
