Ο νέος Κώδικας αποτελεί για πρώτη φορά έναν ενιαίο και ολοκληρωμένο οδηγό για όλους τους κανόνες που διέπουν τη δόμηση, τις χρήσεις γης, τις πολεοδομικές ρυθμίσεις, τις αστικές αναπλάσεις και συνολικά τον χωρικό σχεδιασμό στη χώρα. Μέχρι σήμερα, το σχετικό νομοθετικό πλαίσιο ήταν αποσπασματικό, με δεκάδες νόμους και διατάξεις διάσπαρτους, πολλές φορές αντιφατικούς και συχνά παρωχημένους, με αποτέλεσμα τη σύγχυση, την πολυπλοκότητα, τις καθυστερήσεις, την ενίσχυση της γραφειοκρατίας και την ανασφάλεια δικαίου για πολίτες, επαγγελματίες και διοίκηση.
Ο νέος Κώδικας δεν εισάγει νέες ρυθμίσεις, αλλά συγκεντρώνει, εκσυγχρονίζει και αποσαφηνίζει το ισχύον κανονιστικό πλαίσιο, το οποίο πλέον παρουσιάζεται με ενιαία διάρθρωση και απλή γλώσσα, διευκολύνοντας τη χρήση του στην πράξη. Η κωδικοποίηση αυτή καταργεί όλους τους προηγούμενους νόμους, συγκεντρώνοντας σε ένα ενιαίο σώμα κανόνων το σύνολο της ισχύουσας νομοθεσίας.
Ενδεικτικά οι νόμοι ορόσημα που κωδικοποιούνται στον νέο Κώδικα
- 1923 Νομοθετικό Διάταγμα 1923 – «Περί σχεδίων πόλεων, κωμών και συνοικισμών του Κράτους και οικοδομής αυτών»
- 1983 Ν. 1337/1983 (Νόμος Τρίτση) – «Επέκταση των πολεοδομικών σχεδίων, οικιστική ανάπτυξη και σχετικές ρυθμίσεις»
- 1985 Ν. 1577/1985 – Γενικός Οικοδομικός Κανονισμός (ΓΟΚ)
- 1997 Ν. 2508/1997 – «Βιώσιμη οικιστική ανάπτυξη»
- 2012 Ν. 4067/2012 – Νέος Οικοδομικός Κανονισμός (ΝΟΚ)
- 2014 Ν. 4269/2014 – «Χωροταξική και πολεοδομική μεταρρύθμιση – Βιώσιμη ανάπτυξη»
- 2016 Ν. 4447/2016 – «Χωρικός σχεδιασμός – Βιώσιμη ανάπτυξη»
- 2020 Ν. 4759/2020 – «Εκσυγχρονισμός της χωροταξικής και πολεοδομικής νομοθεσίας
Ο νέος Κώδικας αριθμεί 477 άρθρα και οργανώνεται σε εννέα θεματικές ενότητες, καλύπτοντας όλο το φάσμα του χωρικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, που καλύπτουν:
- Χωρικό σχεδιασμό (χερσαίο και θαλάσσιο),
- Αστικές αναπλάσεις και μηχανισμούς πολεοδομίας,
- Εφαρμογή πολεοδομικών σχεδίων και απαλλοτριώσεις,
- Κανόνες δόμησης και χρήσης γης (εντός και εκτός σχεδίου),
- Πλαίσιο δόμησης με οικοδομικές άδειες και ελέγχους,
- Επικίνδυνες οικοδομές,
- Αυθαίρετη δόμηση,
- Επικίνδυνες οικοδομές,
- Αστική πολιτική και εθνικές στρατηγικές,
- Συλλογικά όργανα.
Η κατάρτιση του Κώδικα προβλέφθηκε σε νόμο του 2016 αλλά ξεκίνησε η υλοποίηση του μόλις το 2020 από ειδική επιτροπή, στην οποία συμμετείχαν πρόσωπα εγνωσμένου κύρους και επιστημονικής επάρκειας, όπως μέλη του Συμβουλίου της Επικρατείας, του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, πανεπιστημιακοί, νομικοί και ειδικοί επιστήμονες του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Πρόεδρος της Επιτροπής διετέλεσε ο επίτιμος Πρόεδρος του ΣτΕ, κ. Μενουδάκος.
Αμεσα προσβάσιμος μέσω διαδραστικής ηλεκτρονικής βάσης
Ο νέος Κώδικας θα είναι άμεσα προσβάσιμος από κάθε πολίτη, μέσω της δημιουργίας μιας διαδραστικής ηλεκτρονικής βάσης νομικών δεδομένων στην ιστοσελίδα του Υπουργείου, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Πατρών. Η βάση αυτή θα επιτρέπει την αναζήτηση του νομοθετικού περιεχομένου με εύκολο και φιλικό τρόπο, τη χρήση λέξεων-κλειδιών, την πλοήγηση ανά άρθρο και ενότητα, αλλά και την άμεση ενημέρωση σε περίπτωση τροποποίησης της νομοθεσίας.
Η θεσμική αυτή πρωτοβουλία δεν αποτελεί απλώς μια νομοτεχνική παρέμβαση, αλλά ένα καθοριστικό βήμα για την εμπέδωση της ασφάλειας δικαίου, της διαφάνειας και της λειτουργικής ενότητας του πολεοδομικού συστήματος. Δίνει στους πολίτες και στους επαγγελματίες ένα σταθερό, έγκυρο και εύχρηστο εργαλείο για να γνωρίζουν τι ισχύει, απαλλάσσοντας τη χώρα από τη σύγχυση και τις αντιφάσεις του παρελθόντος. Παράλληλα, ενισχύει τη βιώσιμη ανάπτυξη και την προστασία του περιβάλλοντος, μέσω ενός καθαρού και προβλέψιμου πλαισίου κανόνων που εφαρμόζεται ενιαία σε όλη την Επικράτεια. Ο νέος Κώδικας έρχεται να σηματοδοτήσει μια νέα εποχή για τον χωρικό σχεδιασμό στη χώρα, βάζοντας τέλος στην αποσπασματικότητα και την αβεβαιότητα, και προσφέροντας τη βάση για ένα μέλλον με περισσότερη δικαιοσύνη, σαφήνεια και θεσμική σταθερότητα.
Ο νέος Κώδικας του οποίου η διαδικασία επανεκκινήθηκε τον Απρίλιο του 2025 με τον Νόμο 5193/2025 «Ενίσχυση της κεφαλαιαγοράς και άλλες διατάξεις» παρουσιάστηκε στο Υπουργικό Συμβούλιο την περασμένη Παρασκευή 29 Αυγούστου 2029 από τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Σταύρο Παπασταύρου και τον Υφυπουργό, κ. Νίκο Ταγαρά και αναμένεται να κατατεθεί εντός Σεπτεμβρίου προς ψήφιση στη Βουλή.
