Οπως λέει η EBRD σε σχετική ανακοίνωση η εν λόγω έκθεση εξετάζει το πώς η γήρανση του πληθυσμού επηρεάζει ολοένα και περισσότερο πολλές οικονομίες, ενώ άλλες –με νεότερο και ταχύτερα αυξανόμενο πληθυσμό– αντιμετωπίζουν διαφορετικού τύπου προκλήσεις και ευκαιρίες.
Σύμφωνα με την ανάλυση της EBRD, οι χώρες της αναδυόμενης Ευρώπης βλέπουν τον πληθυσμό εργασιακής ηλικίας να συρρικνώνεται και τα ποσοστά γεννήσεων να μειώνονται. Αυτό αναμένεται να περιορίσει την ετήσια αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ κατά σχεδόν 0,4 ποσοστιαίες μονάδες έως το 2050.
Αντίθετα, περιοχές όπως η Κεντρική Ασία και η νότια και ανατολική Μεσόγειος επωφελούνται ακόμη από νεανικούς πληθυσμούς, κάτι που στηρίζει την ανάπτυξη βραχυπρόθεσμα. Ωστόσο, και αυτές οι οικονομίες θα αρχίσουν να γηράσκουν μέσα στις επόμενες δεκαετίες.
Με τις γεννήσεις να μειώνονται αλλά τον πληθυσμό εργασίας να αυξάνεται, η υποσαχάρια Αφρική έχει τη δυνατότητα να πετύχει ισχυρή ανάπτυξη – αλλά μόνο εάν δημιουργηθούν αρκετές παραγωγικές θέσεις εργασίας για τις νέες γενιές.
Η επικεφαλής οικονομολόγος της EBRD, Μπεάτα Γιαβόρτσιτς, τονίζει ότι οι χώρες έχουν επιλογές: οι κοινωνίες που γηράσκουν μπορούν να ενθαρρύνουν μεγαλύτερη συμμετοχή στην εργασία, να προσελκύσουν και να εντάξουν μετανάστες και να αξιοποιήσουν την τεχνολογία για να διατηρήσουν την παραγωγικότητα. Παράλληλα, οι νεότερες οικονομίες μπορούν να επενδύσουν στην εκπαίδευση και στη στήριξη της επιχειρηματικότητας.
Τα χαμηλά ποσοστά γεννήσεων συνεχίζονται
Σε πολλές χώρες που παρακολουθεί η EBRD, οι γεννήσεις βρίσκονται πολύ κάτω από το όριο αναπλήρωσης του πληθυσμού (2,1 παιδιά ανά γυναίκα). Ακόμη και γενναιόδωρες πολιτικές, όπως επιδόματα, δωρεάν παιδική φροντίδα ή μεγαλύτερες άδειες γονέων, έχουν μέχρι στιγμής αποφέρει μόνο προσωρινή αύξηση. Καθώς ο πληθυσμός γερνά, αυξάνονται τα «φιλικά προς την ηλικία» επαγγέλματα, που απαιτούν λιγότερη σωματική κόπωση και προσφέρουν μεγαλύτερη ευελιξία – διευκολύνοντας μεγαλύτερη συμμετοχή των ηλικιωμένων και των γυναικών στην αγορά εργασίας.
Ταυτόχρονα, η τεχνητή νοημοσύνη και η αυτοματοποίηση αλλάζουν τις ανάγκες σε δεξιότητες. Κάποιες εργασίες γίνονται πιο παραγωγικές, άλλες όμως κινδυνεύουν να εξαφανιστούν, γεγονός που καθιστά κρίσιμα τα προγράμματα επανεκπαίδευσης.
Μετανάστευση και επιχειρηματικότητα
Η έκθεση επισημαίνει ότι η μετανάστευση μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της γήρανσης, αλλά από μόνη της δεν επαρκεί: θα απαιτούνταν πρωτόγνωρα μεγάλες ροές μεταναστών για να αντιστραφεί πλήρως η τάση. Στις νεότερες οικονομίες, η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας μέσω επιχειρηματικότητας και ευκολότερης πρόσβασης στη χρηματοδότηση θα είναι καθοριστική.
Καθώς οι κοινωνίες γερνούν, οι μεγαλύτερες ηλικίες αποκτούν ολοένα και πιο ισχυρή πολιτική επιρροή, επηρεάζοντας τις δημόσιες δαπάνες και τις προτεραιότητες. Οι μεγαλύτερες ηλικίες συνήθως δίνουν έμφαση σε υγεία και συντάξεις, ενώ οι νεότεροι σε εκπαίδευση, στέγαση και κλιματική δράση – δημιουργώντας συχνά πολιτικές εντάσεις.
Η EBRD υπογραμμίζει, τέλος, ότι η δημογραφική μετάβαση θα καθορίσει το επόμενο στάδιο ανάπτυξης στις χώρες όπου δραστηριοποιείται. Όσες κυβερνήσεις κινηθούν γρήγορα και εφαρμόσουν στοχευμένες, χωρίς αποκλεισμούς μεταρρυθμίσεις, μπορούν να μετατρέψουν τις δημογραφικές προκλήσεις σε ευκαιρίες και να διασφαλίσουν βιώσιμη ανάπτυξη σε μια «γενναία παλιά νέα πραγματικότητα».
