Το σχέδιο στοχεύει στην αύξηση της προσφοράς κατοικιών, στην κινητοποίηση επενδύσεων, στην αντιμετώπιση των στρεβλώσεων από τις βραχυχρόνιες μισθώσεις και στη στήριξη των κοινωνικών ομάδων που πλήττονται περισσότερο παρουσίασε χθες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Έλλειμμα προσφοράς και ανάγκη μαζικών επενδύσεων
Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Ευρώπη θα χρειαστεί την επόμενη δεκαετία περίπου 650.000 επιπλέον κατοικίες ετησίως πέραν των σημερινών επιπέδων κατασκευής, προκειμένου να καλυφθεί το χάσμα προσφοράς και ζήτησης, ιδιαίτερα στις αστικές περιοχές υψηλής πίεσης. Το κόστος αυτής της πρόσθετης προσφοράς υπολογίζεται σε περίπου 150 δισ. ευρώ ετησίως.
Η αύξηση της προσφοράς δεν περιορίζεται μόνο στην ανέγερση νέων κατοικιών, αλλά περιλαμβάνει και τη μετατροπή υφιστάμενων κτιρίων σε κατοικίες, καθώς και την ανακαίνιση του υπάρχοντος στεγαστικού αποθέματος, με στόχο τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και της ποιότητας διαβίωσης.
Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή προωθεί την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Κατασκευή Κατοικιών, η οποία στοχεύει στην αύξηση της παραγωγικότητας του κατασκευαστικού κλάδου μέσω σύγχρονων μεθόδων κατασκευής, ψηφιοποίησης, κυκλικής οικονομίας και καλύτερης πρόσβασης σε εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό.
Απλούστευση διαδικασιών και νέοι κανόνες κρατικών ενισχύσεων
Ένα από τα βασικά εμπόδια στην αύξηση της προσφοράς είναι η γραφειοκρατία σε επίπεδο χωροταξίας, αδειοδοτήσεων και πολεοδομικών κανονισμών. Η Επιτροπή σχεδιάζει ένα νέο πακέτο απλούστευσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ενώ παράλληλα θα συνεργαστεί με τις εθνικές και τοπικές αρχές για τον εξορθολογισμό των διαδικασιών.
Ιδιαίτερη σημασία έχει και η αναθεώρηση των κανόνων κρατικών ενισχύσεων για τις Υπηρεσίες Γενικού Οικονομικού Συμφέροντος (SGEI), η οποία επιτρέπει πλέον στα κράτη-μέλη να στηρίζουν πιο εύκολα όχι μόνο την κοινωνική, αλλά και την προσιτή κατοικία για νοικοκυριά χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, χωρίς προηγούμενη έγκριση της Επιτροπής.
Χρηματοδότηση και νέα εργαλεία
Η ΕΕ έχει ήδη κινητοποιήσει τουλάχιστον €43 δισ. για δράσεις που σχετίζονται με τη στέγαση στο πλαίσιο του τρέχοντος Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου 2021–2027. Τα κονδύλια αυτά προέρχονται, μεταξύ άλλων, από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, την Πολιτική Συνοχής, το InvestEU, το πρόγραμμα LIFE και το Horizon Europe.
Παράλληλα, η Επιτροπή προχωρά στη δημιουργία μιας Πανευρωπαϊκής Επενδυτικής Πλατφόρμας, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και εθνικές αναπτυξιακές τράπεζες, με στόχο την κλιμάκωση των επενδύσεων σε κοινωνική, προσιτή και βιώσιμη κατοικία. Σημαντική είναι και η δέσμευση εθνικών αναπτυξιακών τραπεζών να επενδύσουν έως €375 δισ. έως το 2029.
Το πρόβλημα των Βραχυχρόνιων μισθώσεων και η αντιμετώπιση της κερδοσκοπίας
Η εκρηκτική άνοδος των βραχυχρόνιων μισθώσεων – σχεδόν 93% την περίοδο 2018–2024 – έχει περιορίσει τη διαθεσιμότητα κατοικιών για μόνιμους κατοίκους σε πολλές πόλεις. Ο Κανονισμός για τις Βραχυχρόνιες Μισθώσεις, ο οποίος τίθεται σε εφαρμογή τον Μάιο του 2026, εισάγει υποχρεωτική καταχώριση των οικοδεσποτών και συστηματική ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ ψηφιακών πλατφορμών και εθνικών αρχών, ενισχύοντας τη διαφάνεια της αγοράς.
Με βάση τα δεδομένα αυτά, η Επιτροπή θα προτείνει εντός του 2026 νέα νομοθετική πρωτοβουλία για τις βραχυχρόνιες μισθώσεις, με στόχο τη διαμόρφωση ενός συνεκτικού ευρωπαϊκού νομικού πλαισίου.
Το νέο πλαίσιο θα επιτρέπει στις τοπικές και περιφερειακές αρχές να λαμβάνουν στοχευμένα μέτρα σε περιοχές στεγαστικής πίεσης, όπως περιορισμούς στη χωρική ή χρονική επέκταση των βραχυχρόνιων μισθώσεων, ιδίως όταν αυτές λειτουργούν σε επαγγελματική βάση.
Στήριξη νέων, φοιτητών και ευάλωτων ομάδων
Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στους νέους, τους φοιτητές και τους εργαζόμενους χαμηλού εισοδήματος. Η Επιτροπή σχεδιάζει την ενίσχυση της φοιτητικής στέγασης, την πιλοτική εφαρμογή καινοτόμων μοντέλων κατοικίας μέσω του Erasmus+ και τη διερεύνηση εγγυητικών σχημάτων για τη μείωση των εγγυήσεων ενοικίου.
Κίνητρα για ανακαινίσεις, φοροελαφρύνσεις στους κατασκευαστές και νέοι περιορισμοί στις βραχυχρόνιες μισθώσεις στο ελληνικό πακέτο μέτρων
Νέα δέσμη μέτρων για το στεγαστικό, ενσωματώνοντας τόσο την ευρωπαϊκή κατεύθυνση όσο και τις εθνικές ιδιαιτερότητες ανακοίνωσε χθες ο πρωθυπουργός στο πλαίσιο της συζήτησης για την ψήφιση του Προϋπολογισμού.
Για την Ελλάδα, η στεγαστική κρίση μεταφράζεται σε όλο και μεγαλύτερη πίεση στις πόλεις, ιδιαίτερα στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, όπου οι τιμές των ενοικίων έχουν εκτοξευθεί και η αναντιστοιχία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης είναι πλέον εμφανής στην καθημερινότητα των νοικοκυριών.
Τα βασικότερα μέτρα που εξαγγέλθηκαν περιλαμβάνουν:
Μεγάλο πρόγραμμα ανακαίνισης κατοικιών:
Πρόγραμμα συνολικού προϋπολογισμού €400 εκατ. που καλύπτει μέχρι και 90% του κόστους αναβάθμισης και ανακαίνισης κλειστών ή παλαιών κατοικιών, με επιδότηση έως €36.000 ανά κατοικία. Το μέτρο στοχεύει στην επαναχρησιμοποίηση αδρανών αποθεμάτων κατοικιών και στην αύξηση της συνολικής προσφοράς κατοικιών στην αγορά. Ένα μικρό ποσοστό θα αφορά και ιδιοκατοικούμενα σπίτια. Θα καλύπτει ανάγκες ανακαίνισης, ήπιες δράσεις ενεργειακής αναβάθμισης.Το εισοδηματικό όριο για συμμετοχή είναι έως €35.000 για ζευγάρι, με προσαύξηση €5.000 για κάθε παιδί.
Επιστροφή δύο ενοικίων για συγκεκριμένες επαγγελματικές ομάδες:
Εκπαιδευτικοί, νοσηλευτές και γιατροί που εργάζονται εκτός των μεγάλων αστικών κέντρων της Αττικής και της Θεσσαλονίκης θα έχουν τη δυνατότητα να λάβουν επιστροφή δύο ενοικίων ετησίως ανεξάρτητα από το εισόδημά τους ως κίνητρο για παραμονή στις περιοχές αυτές.
Τοπικά σχέδια αναβάθμισης δημοτικών και κρατικών κτηρίων:
Στην ίδια κατεύθυνση θα προχωρήσουν τοπικά σχέδια αναβάθμισης δημοτικών και κρατικών κτηρίων σε ορεινές και νησιωτικές περιοχές. Στόχος και εδώ είναι να βρεθούν περισσότερες κατοικίες για δημόσιους υπαλλήλους, γι’ αυτό και φορείς υλοποίησης του προγράμματος θα είναι οι Περιφέρειες και οι Δήμοι. Στο πλαίσιο αυτό αφιερώνεται το 1,5% του συνολικού προϋπολογισμού του κάθε περιφερειακού προγράμματος.
Περιορισμός και ρύθμιση των βραχυχρόνιων μισθώσεων:
Παράλληλα με τη μείωση της στεγαστικής προσφοράς που προκαλούν οι βραχυχρόνιες μισθώσεις, η κυβέρνηση ανακοίνωσε τη θέσπιση αυστηρότερου πλαισίου και σε άλλες πόλεις πέραν της Αθήνας, (ήδη απαγορεύονται οι νέες μισθώσεις στο 1ο, στο 2ο και στο 3ο διαμέρισμα ) όπως η Θεσσαλονίκη, ώστε να εξισορροπηθεί η χρήση ακινήτων μεταξύ βραχυχρόνιων μισθώσεων και μόνιμης κατοικίας. Παράλληλα στις περιοχές της Αθήνας και Θεσσαλονίκης όπου απαγορεύεται η νέα βραχυχρόνια μίσθωση όταν ένα τέτοιο ακίνητο μεταβιβάζεται, θα διαγράφεται αυτόματα από το μητρώο ακινήτων βραχυχρόνιας διαμονής. Αν κάποιος πουλήσει, δηλαδή, ένα ακίνητο προς εκμετάλλευση, αυτό θα μπορεί να μισθώνεται μόνο με μακροχρόνια μίσθωση.
Κίνητρα για επενδύσεις σε προσιτή στέγη:
Ο νόμος θα προβλέπει ειδικά φορολογικά κίνητρα για επενδύσεις που μετατρέπουν εγκαταλελειμμένα ή ημιτελή κτίρια σε κατοικίες προς μίσθωση για τουλάχιστον δέκα χρόνια, με το κράτος να θέτει ανώτατα όρια μισθωμάτων — σε μια προσπάθεια να συνδυαστεί η ιδιωτική επένδυση με κοινωνικό όφελος. Αυτό σημαίνει ότι οι κατασκευαστικές εταιρείες που θα χτίζουν διαμερίσματα ή θα μετατρέπουν σε κατοικίες υφιστάμενα κτήρια αποκλειστικά προς ενοικίαση για 10 χρόνια θα επωφελούνται από το γεγονός ότι τα έσοδα από αυτά τα μισθώματα θα εκπίπτουν από τον φόρο εισοδήματος του νομικού προσώπου.
Αλλαγή χρήσης με γρήγορες διαδικασίες: Τέλος, το Υπουργείο Περιβάλλοντος - θα φέρει σύντομα μία πολεοδομική πρόβλεψη που θα επιτρέπει τη γρήγορη μετατροπή σε κατοικίες υφιστάμενων ακινήτων τα οποία δεν είχαν μέχρι σήμερα οικιστική χρήση.
